Polska Izba Biegłych Rewidentów

© PIBR – wszelkie prawa zastrzeżone
godz. 00:26, 29.03.2024 r.

Czy etyczność można mierzyć?

W Warszawie 21 maja 2018 roku w Sali Konferencyjnej Centrum Kopernika odbyła się konferencja „Wartość etyki zawodowej biegłego rewidenta dla interesariuszy sprawozdań finansowych”. Inicjatorem Konferencji była Komisja Etyki Polskiej Izby Biegłych Rewidentów uzyskując akceptację Krajowej Rady PIBR. Konferencja zgromadziła 160 uczestników, biegłych rewidentów oraz członków organizacji – sygnatariuszy Koalicji na rzecz Etyki w Biznesie.

7 czerwca 2018

Koalicja na rzecz Etyki w Biznesie

Konferencja zaczęła się mocnym akcentem: przedstawiciele kluczowych organizacji rynku finansowego (i nie tylko) ogłosili powołanie Koalicji na rzecz Etyki w Biznesie. Ten sojusz stawia sobie za cel koordynację i wspieranie związanych z etyką biznesu inicjatyw organizacji członkowskich, a także opracowanie wspólnej karty fundamentalnych zasad i wartości. W skład koalicji weszły ACCA Polska, CFA Society Poland, Instytut Audytorów Wewnętrznych IIA Polska, Izba Domów Maklerskich, Izba Zarządzających Funduszami i Aktywami, Pracodawcy RP, Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych, Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych i Stowarzyszenie Księgowych w Polsce.

Konferencja organizowana przez PIBR – była inauguracją promocji etyki, która jest wspólnym celem sygnatariuszy.

Goście specjalni: Kevin Spacey i Al Pacino

Konferencja okazała się dużym sukcesem: przy pełnej sali debatowano między innymi o dziwnych praktykach w przetargach budowlanych, spotkaniach z niemieckimi policjantami, podnoszeniu ciśnienia członkom komitetów audytu, wykorzystywaniu psychologii do promowania instrumentów inwestycyjnych czy wartości trzymania się swojego etycznego kompasu nawet wbrew głosom większości.

Obok merytorycznej jakości uczestnicy wydarzenia docenili także jego atrakcyjną formę. Konferencję dynamicznie poprowadził publicysta ekonomiczny Tomasz Prusek, a każdy z paneli poprzedzony był fragmentem filmowym. Kevin Spacey z „House of Cards” mówił zatem o hipokryzji przy uchwalaniu pisanych zasad, Al Pacino („Zapach kobiety”) – o odwadze cywilnej, a Steve Carell i inne gwiazdy „Big Short” – o moralnym hazardzie w sektorze finansowym. Poszczególne części konferencji podsumowywali członkowie Loży Mentorów (Wiesław Leśniewski i Stanisław Leszek z komisji ds. etyki KRBR oraz Andrzej S. Nartowski, ekspert corporate governance), a żywe dyskusje ciągnęły się także podczas przerw.

Mapa polskich wartości

Konferencja rozpoczęła się wystąpieniem Henryka Dąbrowskiego, przewodniczącego komisji ds. etyki KRBR. Następnie Krzysztof Burnos, prezes PIBR, przedstawił założenia Koalicji.

Błyskotliwy i dowcipny wykład wprowadzający wygłosił prof. Tomasz Szlendak, socjolog z UMK w Toruniu. Opierając się na wynikach wielu badań i sondaży, pokazał rozdźwięk pomiędzy deklarowanymi i faktycznie realizowanymi przez Polaków wartościami. Zdiagnozował też dwie podstawowe dolegliwości polskiego społeczeństwa: znaczący deficyt zaufania oraz powszechne we wszystkich grupach społecznych poczucie braku szacunku ze strony innych. Wskazał również na koszty wynikające z powszechnego braku zaufania.

Kodeksy i wzorce

Tezy prof. Szlendaka rozwijali uczestnicy prowadzonego przez Ewę Sowińską i Wacława Nitkę panelu, w którym oprócz socjologa udział wzięli Dominika Bettman, prezeska Siemens, Olga Petelczyc z IIA Polska, Przemysław Powalacz, prezes Geberit AG, i Zuzanna Skalska z 360inspiration. Przywołali przykłady z biznesowej codzienności, kiedy niedobór społecznego zaufania zwiększa koszty transakcyjne, w końcowym efekcie obniżając PKB. Paneliści zwracali także uwagę na niebezpieczeństwo potencjalnego rozdźwięku pomiędzy deklarowanymi i realizowanymi przez firmy wartościami, za kluczowe uznając tu wspieranie kodeksów etycznych wzorcami konkretnych zachowań i postaw, a także czynienie wartości etycznych podstawą podejmowania decyzji oraz na przykład premiowania pracowników. Olga Petelczyc przywołała trzy aspekty, na które zwracają uwagę audytorzy wewnętrzni oceniając ryzyko wystąpienia nieprawidłowości w firmie: klarowność procedur, kulturę organizacyjną widoczną zwłaszcza w działaniach najwyższego kierownictwa oraz mechanizmy rozliczania za przestrzeganie wartości. Publiczność, zapytana o tę ostatnią kwestię, w zdecydowanej większości wsparła pogląd, że łamanie zasad etyki zawodowej nie spotyka się z wystarczająco dotkliwymi konsekwencjami.

W drugiej części panelu dyskusja koncentrowała się wokół kwestii kodeksów etycznych, wcześniej jednak odbył się kolejny sondaż: większość uczestników konferencji uznała, że implementowanie w Polsce międzynarodowych kodeksów etyki zawodowej (takich jak kodeks IFAC) jest jak najbardziej wskazane. Dyskutanci byli podobnego zdania, podkreślając ryzyko relatywizacji i „lokalizowania” kodeksów etycznych w międzynarodowych organizacjach. Nawet najlepsze kodeksy nie zwalniają jednak z myślenia, zastrzegali, a w dojrzałej etycznie firmie uzupełnić je powinien daleki od naiwności kredyt zaufania, ale także procedury i polityki, promowanie właściwych postaw, bezpieczne kanały zgłaszania nieprawidłowości oraz realne konsekwencje związane z łamaniem zasad. Padły również słowa o roli, jaką we wzmacnianiu zaufania odgrywa współpraca audytorów wewnętrznych, mających wpływ na jakość sprawozdawczości, i biegłych rewidentów.

Czy rynek nas psuje?

Kolejny panel otwarły dwie wykładowczynie. Prof. Anna Karmańska z SGH, przewodnicząca Komisji Egzaminacyjnej i wiceprzewodnicząca Rady Naukowej Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, w swoim wystąpieniu zastanawiała się, czy rynek wywiera niszczący wpływ na charakter moralny ludzi. Przywoływani przez nią ekonomiści, filozofowie i socjolodzy udzielali przeciwstawnych odpowiedzi, koncentrując się albo na autonomiczności decyzji, albo dążeniu do maksymalizacji zysków. W drugim wykładzie Ewa Jakubczyk-Cały analizowała przejęcie standardów etycznych zawodu biegłego rewidenta przez nową regulację ustawową, a także wzajemne relacje etyki zawodowej i etyki w biznesie, podkreślając w tym kontekście znaczenie niezależności i sceptycyzmu zawodowego biegłego rewidenta. Członkini komisji ds. etyki KRBR analizowała także zagrożenia dla transparentności działań audytora, zwłaszcza w relacjach z zarządem badanego podmiotu.

Spotkanie audytora z biznesem

Nawiązujący do wykładów panel, w którym uczestniczyli prof. Krzysztof Jajuga, prezes zarządu CFA Society Poland, Piotr Kamiński, wiceprezydent Pracodawców RP, i Agnieszka Kryśkiewicz-Burnos z komisji ds. etyki KRBR, prowadził Jakub Wojnarowski, dyrektor generalny ACCA Poland. Zanim jednak rozpoczęła się debata, na pytania odpowiadała publiczność. Uczestnicy konferencji, w większości biegli rewidenci, w przeważającej większości zadeklarowali, że nie czują nacisków ze strony zarządów, a jeśli nawet takie występują , to  nie są na nie podatni. Jednocześnie odpowiedzieli przecząco na pytanie, czy rady nadzorcze i komitety audytu wykazują wystarczającą dbałość o rzetelność informacji finansowych podległych im spółek.

Paneliści podkreślali, że w toku nauki i zdobywania doświadczeń niezależność staje się niejako drugą naturą biegłych rewidentów. Jednocześnie jednak padały przykłady sytuacji, w których ten wymóg bywa źle rozumiany, co uniemożliwia współpracę audytora z zarządem i radą nadzorczą badanego podmiotu. Zarzutem, który w tym kontekście formułują przedstawiciele biznesu, jest niedobór komunikacji ze strony biegłych rewidentów – choć być może źródłem tego zjawiska są właśnie obawy o zachowanie niezależności i chęć uniknięcia nacisków lub też niezrozumienie standardów zawodu rewizji finansowej przez przedstawicieli biznesu, co powoduje lukę komunikacyjną. Jak zaznaczali dyskutanci, edukacja pomaga etyce, ale trzeba też zwrócić szczególną uwagę na postulat, by w toku kształcenia zawodowego uczyć nie tylko zasad etycznych, ale przede wszystkim umiejętności rozpoznawania wątpliwych etycznie sytuacji. Paneliści wskazywali także na niebezpieczną łatwość racjonalizowania nieetycznych decyzji. Ich zdaniem kluczowe jest, aby pamiętać o rzeczywistym kliencie biegłego rewidenta: nie jest nim badana firma reprezentowana przez zarząd, tylko jej właściciele, inwestorzy.

Jak zaksięgować etyczność?

Ostatni, podsumowujący panel prowadził dr Mirosław Kachniewski, prezes Stowarzyszenia Emitentów Giełdowych. O tym, „jak zaksięgować etyczność”, dyskutowali prof. Marcin Dyl, prezes Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami, Ewa Jakubczyk-Cały, prof. Anna Karmańska, Waldemar Markiewicz, prezes Izby Domów Maklerskich, i Andrzej Nartowski. Podstawowym problemem była tu kwestia spójności poszczególnych kodeksów etycznych obowiązujących w różnych grupach zawodowych. Ważnym wątkiem okazały się rzetelność i niezależność osądów – nie tylko w przypadku biegłych rewidentów. Prof. Karmańska wyróżniła trzy aspekty etyczności: umiejętność rozpoznawania kosztów zachowań nieetycznych, profesjonalizm i zdolność mówienia „nie” niewłaściwym propozycjom. Wróciło także pytanie o to, w czyim interesie powinni działać aktorzy rynku: swoich inwestorów czy raczej ogółu podatników?

Podsumowując konferencję, Krzysztof Burnos podziękował inicjatorom wydarzenia z komisji ds. etyki KRBR, panelistom oraz wszystkim koalicjantom. Zwrócił także uwagę, że tytułowe pytanie trzeciego panelu nie jest jedynie merytoryczne – potrzeby interesariuszy wymagają oszacowania wartości również niefinansowych aktywów przedsiębiorstw.

Strefa inspiracji - Warto przeczytać, obejrzeć, poznać

Fotorelacja

Zapisz się na newsletter

Jeżeli chcesz otrzymywać wiadomości o bieżącej działalności PIBR, przejdź do strony z zapisami.

Masz pytania dotyczące strony?
zadzwoń
728 871 871
napisz
strona@pibr.org.pl