Dyskusje na DKA – panel 3 „Standard dla mniej złożonych jednostek (międzynarodowy)”

To nowy standard opracowany przez Radę Międzynarodowych Standardów Badania i Usług Atestacyjnych (IAASB), mający na celu uproszczenie i uelastycznienie audytu mniej złożonych jednostek, przy jednoczesnym zachowaniu najwyższych wymogów jakości, etyki i wiarygodności.

Jasper van den Hout, Dyrektor IAASB wygłosił wprowadzenie do dyskusji, przybliżył genezę i cele opracowania standardu, nad którym IAASB pracowała od 2017 roku. ISA for LCE powstał w odpowiedzi na rosnącą złożoność i kosztowność audytu, które dla wielu mniejszych firm stały się barierą w korzystaniu z usług biegłych rewidentów. Standard ma umożliwić skuteczne i efektywne badanie tam, gdzie tradycyjne standardy są zbyt rozbudowane – bez kompromisu wobec jakości i etyki. To jest samodzielny, modułowy standard, obejmujący pełen proces audytu – od planowania i oceny ryzyk po raportowanie.

Jego wdrożenie ma być decyzją poszczególnych jurysdykcji, dlatego nie wszystkie kraje przyjmą go w tym samym czasie.

„Wierzymy, że ISA for LCE stanie się mostem między złożonością a dostępnością audytu. To proces uczenia się – dla regulatorów, audytorów i nadzoru.” – powiedział Jasper van den Hout.

Panel moderowała Joanna Chwaścikowska-Karwacka, Zastępca Prezesa Krajowej Rady BiegłychP Rewidentów. W rozmowie wzięli udział:  prof. dr Jens Poll, Prezes Accountancy Europe; Salvador Marin, Prezes Europejskiej Federacji Księgowych i Biegłych Rewidentów MŚP (EFAA); Jasper van den Hout, IAASB; Rafael García Gómez, Wiceprezes ds. międzynarodowych w Meksykańskim Instytucie Biegłych Rewidentów (IMCP, online); Waldemar Majek, Zastępca Dyrektora Departamentu Współpracy Międzynarodowej i Standaryzacji, PANA; Michael Manspeaker, CPA CGMA, USA (online); Daniel Salamun, Członek Zarządu Słowackiej Izby Biegłych Rewidentów (SKAU, online).

Prof. Jens Poll zwrócił uwagę, że sukces ISA for LCE zależy od spójności jego wdrażania w Europie: „To, jak rozumiemy prostotę, zadecyduje o jakości przyszłego audytu. Prostota bez zasad prowadzi do chaosu.” Salvador Marin podkreślił, że standard dla mniej złożonych jednostek to krok w stronę większej inkluzywności i równych szans dla mniejszych firm audytorskich oraz inwestycja w równowagę – między prostotą a profesjonalizmem, między lokalnością a globalnymi standardami.

Z polskiej perspektywy Waldemar Majek wskazał, że wdrożenie nowego standardu wymaga współpracy pomiędzy nadzorem, samorządem i środowiskiem audytorów.  Nawiązał też do doświadczeń z krajowego standardu KSUA 3002, dotyczącego usług atestacyjnych w zakresie raportowania ESG: „Każde rozwiązanie, które pozwala badać mniejsze jednostki szybciej i taniej, jest korzystne – pod warunkiem, że nie obniża jakości. Kluczowe będzie wspólne wypracowanie ścieżki wdrożenia z praktyką.”

Rafael García Gómez wskazał, że ISA for LCE budzi duże zainteresowanie również poza Europą, zwłaszcza w krajach Ameryki Łacińskiej. Michael Manspeaker z USA zauważył, że mniejsze firmy audytorskie potrzebują prostszych narzędzi, które jednak nie rezygnują z zasad wiarygodności: „ISA for LCE to język prostoty, który pozwala małym firmom nadal mówić w języku jakości.”

Z kolei Daniel Salamun zwrócił uwagę, że kluczowe będzie określenie kryteriów, kto faktycznie spełnia definicję „mniej złożonej jednostki”, bo jak zauważył „najtrudniejszy nie jest audyt, ale decyzja, czy dana jednostka rzeczywiście jest mniej złożona. ISA for LCE wymaga mądrego osądu – zanim zaczniemy go stosować.”

Podsumowując dyskusję, Joanna Chwaścikowska-Karwacka zwróciła uwagę, że wdrożenie Międzynarodowego Standardu Badania dla Mniej Złożonych Jednostek będzie testem dojrzałości zawodowej audytorów i odpowiedzialności środowiska:

„ISA for LCE to szansa na większą dostępność usług audytorskich dla MŚP. Ale proporcjonalność nie może oznaczać uproszczenia odpowiedzialności. To test na mądrość naszego środowiska – czy potrafimy łączyć prostotę z jakością.”

Panel o ISA for LCE wywołał żywą dyskusję i liczne pytania z sali oraz czatu online. Uczestnicy poruszali kwestie praktyczne i interpretacyjne – od granic stosowania standardu, po jego wpływ na postrzeganie zawodu biegłego rewidenta. Dyskusja pokazała, że ISA for LCE to nie tylko nowy dokument techniczny, ale także impuls do rozmowy o tożsamości i przyszłości audytu – o tym, jak zachować równowagę między prostotą a odpowiedzialnością.

Zamykając tę część rozmowy, Joanna Chwaścikowska-Karwacka podkreśliła znaczenie edukacji i wspólnego przygotowania środowiska do wdrożenia: „Najpierw zrozumienie, potem wdrożenie – to zasada, którą powinniśmy się kierować. ISA for LCE będzie skuteczny tylko wtedy, gdy wszyscy uczestnicy procesu zrozumieją jego logikę i granice stosowania”

Podsumowaniem panelu była interaktywna ankieta przeprowadzona wśród uczestników konferencji – zarówno obecnych w sali, jak i online.

Wyniki ankiety Mentimeter

Podsumowaniem panelu była interaktywna ankieta przeprowadzona wśród uczestników konferencji – zarówno obecnych w sali, jak i online. Wyniki jednoznacznie pokazały, że temat ISA for LCE spotyka się z ogromnym zainteresowaniem i poparciem środowiska: 

1. Które obszary badania są najbardziej problematyczne w przypadku mniej złożonych jednostek?

Wyniki: 67% – Ocena ryzyka i systemu kontroli wewnętrznej, 28% – Dokumentacja badania, 0% – Planowanie i szacowanie istotności, 2% – Procedury dotyczące oszustw, 4% – Sprawozdawczość i komunikacja z kierownictwem.

2. W jakim stopniu obecne ISA są skalowalne do badań mniej złożonych jednostek?

Wyniki: 3% – W pełni skalowalne, 17% – Częściowo skalowalne, ale wymagają uproszczeń, 43% – Niewystarczająco skalowalne, 37% – W ogóle nieskalowalne

3. Jakie są największe trudności w stosowaniu obecnych ISA do badań mniej złożonych jednostek?

Wyniki: 23% – Nadmierna złożoność i objętość standardów, 41% – Zbyt duże wymagania dokumentacyjne, 36% – Brak proporcjonalności do skali i ryzyk jednostki

4. Jakie skutki praktyczne dla mniej złożonych jednostek powoduje stosowanie pełnych ISA?

Wyniki: 76% – Nadmierne obciążenie formalne („papierologia”), 4% – Trudności w zrozumieniu wymagań, 19% – Ryzyko, że badanie nie wnosi wartości dodanej

5. Które obszary badania są najbardziej problematyczne w przypadku mniej złożonych jednostek?

Wyniki: 70% – Ocena ryzyka i systemu kontroli wewnętrznej, 26% – Dokumentacja badania, 0% – Planowanie i szacowanie istotności, 2% – Procedury dotyczące oszustw, 2% – Sprawozdawczość i komunikacja z kierownictwem

Komentując wyniki, Joanna Chwaścikowska-Karwacka zauważyła, że środowisko audytorów dostrzega w ISA for LCE realną szansę na rozwój zawodu, podkreślając, że to bardzo wyraźny sygnał – środowisko widzi potrzebę zmian i chce bardziej proporcjonalnych narzędzi w audycie. Ale sam standard to dopiero początek – prawdziwe wyzwanie zacznie się przy jego wdrażaniu.

Salvador Marin podkreślił, że optymizm uczestników daje nadzieję na prawdziwą transformację rynku. ISA for LCE to standard, który może przywrócić równowagę między dużymi a małymi firmami audytorskimi – pozwoli MŚP korzystać z usług rewidentów, nie tracąc przy tym jakości i zaufania.

Panel zakończył Jasper van den Hout, podkreślając, że wdrożenie standardu ISA for LCE to proces, który wymaga czasu, współpracy i otwartości na uczenie się: „ISA for LCE nie jest rewolucją, ale ewolucją audytu. Prostota może być nowym językiem jakości – jeśli nauczymy się jej odpowiedzialnie używać.”

Ożywiona dyskusja, pytania z publiczności i wyniki ankiety pokazały, że środowisko biegłych rewidentów jest gotowe na rozmowę o zmianie – o audycie bardziej proporcjonalnym, dostępnym i zrozumiałym, bez rezygnacji z jego najważniejszej wartości: zaufania publicznego.

Polska Izba Biegłych Rewidentów zdecydowała o rozpoczęciu prac nad tłumaczeniem ISA for LCE.